Από τις ρωσικές φυλακές στο Στρασβούργο: ο Όλεγκ Σέντσοφ και το όραμά του για την ΕΕ
Ο Όλεγκ Σέντσοφ, Ουκρανός σκηνοθέτης, συγγραφέας και ακτιβιστής, παραβρέθηκε στην Ευρωπαϊκή Εκδήλωση για τη Νεολαία (EYE2021). Σε διάρκεια εκδήλωσης ερωταπαντήσεων, μίλησε για την περίοδο που πέρασε στη φυλακή, τη ρωσική επιθετικότητα και τα βασανιστήρια που υπέστη, αλλά και για έννοιες, όπως η αυτοθυσία και η ελπίδα, καθώς και για το πόσο μεγάλο προνόμιο είναι να ζει κανείς στην ΕΕ.
Σε ένα φωτισμένο αμφιθέατρο στο κτίριο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, ο Όλεγκ Σέντσοφ μίλησε σε δεκάδες νέους Ευρωπαίους. Κάποιοι παραδέχτηκαν ότι δεν είχαν ξανακούσει ποτέ κάτι για εκείνον, αλλά καθώς οι ερωτήσεις διαδέχονταν η μία την άλλη, πολλοί νέοι άνθρωποι δήλωσαν πόσο συγκινημένοι και εντυπωσιασμένοι είναι από την ιστορία του Όλεγκ.
Η γαλήνια ατμόσφαιρα του Στρασβούργου έρχεται σε πλήρη αντίθεση με αυτά που έχει βιώσει στη ζωή του ο Όλεγκ. Σκηνοθέτης - έκανε το ντεμπούτο του με την ταινία μεγάλου μήκους Gamer - εντάχθηκε το 2013 στο κίνημα Euromaidan, ένα κύμα φιλοευρωπαϊκών διαδηλώσεων στην Ουκρανία. Ήταν μια ριψοκίνδυνη απόφαση αυτή. Όπως δηλώνει, θα μπορούσε να είχε χάσει τη ζωή του: πολλοί άλλοι ακτιβιστές από την Κριμαία αγνοούνται μέχρι σήμερα.
Το 2014 συνελήφθη από τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες και καταδικάστηκε σε είκοσι χρόνια φυλάκιση με την κατηγορία της τρομοκρατίας, σε μια δίκη που καταδικάστηκε διεθνώς ως παρωδία. Στη φυλακή πάλεψε για να δοθούν περισσότερα δικαιώματα στον ίδιο και τους συγκρατούμενούς του, ενώ έχασε τριάντα κιλά στη διάρκεια μιας μακράς απεργίας πείνας. Κι όμως, ενώ ήταν φυλακισμένος, κατάφερε να συνυπογράψει τη σκηνοθεσία σε μια νέα ταινία, το Numbers. Στην ταινία αυτή παρουσιάζεται μια δυστοπική κοινωνία, στην οποία οι πολίτες αντί για ονόματα έχουν αριθμούς. Η κοινωνία αυτή αναστατώνεται, όταν κάποιος δίνει σε ένα παιδί ένα πραγματικό όνομα. Ο Όλεγκ διστάζει να δώσει σαφείς απαντήσεις -ο ρόλος ενός σκηνοθέτη, λέει, είναι μάλλον να θέτει ερωτήματα. Θα μπορούσαμε όμως να δούμε αυτή την ταινία ως μια παραβολή για τη σημασία που έχουν οι νέοι άνθρωποι στην αναμόρφωση χρεοκοπημένων συστημάτων.
Ο Όλεγκ τιμήθηκε το 2018 με το Βραβείο Ζαχάρωφ για τους πολυετείς αγώνες του υπέρ της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας του λόγου. Αποφυλακίστηκε την ίδια χρονιά. Από τότε έχει σκηνοθετήσει άλλη μία ταινία, αλλά κάθε άλλο παρά ξεχνάει το παρελθόν του.
«Είναι αδύνατο να φανταστεί κανείς τη ζωή σε ρωσική φυλακή, όταν βρίσκεται στο Στρασβούργο», λέει στο κοινό του. Αυτό είναι το μεγάλο μήνυμα που στέλνει ο Όλεγκ στους νέους που συμμετέχουν στην εκδήλωση: το να ζει κανείς στην ΕΕ είναι προνόμιο. Το να ζούμε σε έναν χώρο χωρίς σύνορα, όπου μπορούμε να εκλέγουμε δημοκρατικά τους πολιτικούς μας ηγέτες και να εκφραζόμαστε ελεύθερα χωρίς να φοβόμαστε ότι θα μας συλλάβουν και θα μας βασανίσουν, είναι προνόμιο. Είναι εύκολο να το ξεχνά κανείς αυτό, όταν βρίσκεται στη γαλήνη του Στρασβούργου. Με το να μοιράζεται όμως την ιστορία του και να τη συζητά με νέους Ευρωπαίους, φροντίζει ώστε να μην γίνει αυτό.
Ο Όλεγκ τονίζει ότι το προνόμιο να ζει κανείς στη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Η Ευρώπη δεν θα πρέπει να ξεχνά ότι το προνόμιο αυτό οικοδομήθηκε πάνω σε ανείπωτο πόνο, ούτε και να θεωρήσει ότι έχει παρέλθει ολοκληρωτικά ο κίνδυνος της οπισθοδρόμησης. Στην παρούσα φάση, τα προνόμια που προσφέρει η ζωή στην Ευρώπη κινδυνεύουν από τις προσπάθειες υπονόμευσής τους από τη Ρωσία. «Δεν γίνεται να διαπραγματεύεσαι με κροκόδειλους», λέει: ο Πούτιν είναι κακός οιωνός για τις αξίες της Ευρώπης και για την ελευθερία των γειτόνων της.
Ο Όλεγκ υποστηρίζει ότι η Ευρώπη θα πρέπει να υπερασπίζεται τις ελευθερίες της και ξεκαθαρίζει ότι η ΕΕ θα πρέπει να προσπαθήσει να βοηθήσει και άλλες χώρες να φτάσουν στα ίδια υψηλά επίπεδα με εκείνη. Παρομοιάζει την Ευρωπαϊκή Ένωση με έναν φάρο πάνω σε έναν λόφο. Λέει ότι το παράδειγμά της πρέπει να το μιμηθούν όλες οι χώρες του κόσμου που θέλουν να οικοδομήσουν έναν κόσμο πιο ειρηνικό και πιο δημοκρατικό.
Κατά τον Ολέγκ, ιδιαίτερα σηµαντικό ρόλο έχουν να παίξουν σε αυτό οι νέοι. Θεωρεί ότι οι νέοι άνθρωποι είναι οι οικοδόμοι του μέλλοντος της ΕΕ και του κόσμου. Μόνο όταν είναι ανοιχτοί απέναντι στις αλλαγές και πρόθυμοι να διδαχθούν από τις ζωές και τους αγώνες των προγόνων τους, μπορούν οι νέοι να φτιάξουν μια καλύτερη Ευρώπη σε έναν καλύτερο κόσμο. Κρίνοντας από τις ερωτήσεις που τέθηκαν στο Στρασβούργο και τον ενθουσιασμό με τον οποίο οι νέοι υποδέχθηκαν τα λόγια του, είναι σίγουρο ότι το πάθος του το ενστερνίζονται πολλοί.
